تصمیم گیری
نیت مهم نیست. نتیجه مهم است.
۳۰ فروردین, ۱۴۰۲ | اقتصاد, تصمیم گیری, نقل قول«یکی از بزرگ‌ترین اشتباهات این است که
سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ها را
بر اساس نیت‌هایشان قضاوت کنیم
و نه نتیجه‌هایشان.»
این جملهٔ معروف میلتون فریدمن، اشاره‌ای است که بسیاری از سیاست‌گذاری‌هایی که بدون آگاهی و تخصص کافی، بدون توجه به تبعات بلندمدت و بدون توجه به عوارض جانبی‌شان انجام می‌شوند.
از سیاستگذاران بی‌اخلاق و فاسد که بگذریم، سیاستگذاران نادان هم نقش مهمی در آسیب‌زدن به جوامع دارند. کسانی که اگر پای حرف‌شان بنشینیم، می‌بینیم که نیت مثبتی داشته‌اند، اما برنامه‌هایی تدوین کرده‌اند که نقش مخربی داشته است.
از لحاظ ارزیابی سیاست‌گذاری، بین این افراد خیرخواه نادان و آن افراد فاسد هوشمند هیچ تفاوتی وجود ندارد.
نمونه‌های چنین سیاست‌گذاری‌هایی را در درس‌های تفکر سیستمی متمم خوانده‌ایم: از اثر مار کبری در هند تا جنگ با گنجشک‌ها در چین و مالیات پنجره در انگلستان.
عالی می‌شود اگر سوال اشتباه بپرسید (اما برای چه کسی؟)
۲۵ مرداد, ۱۴۰۱ | تصمیم گیری, تفکر نقاد, نقل قولتامس پینچان (Thomas Pynchon) در کتاب رنگین‌کمان جاذبه جملهٔ جالبی دارد:
«اگر آنها بتوانند کاری کنند که سوال اشتباهی بپرسید،
دیگر لازم نیست نگران باشند که چه پاسخی برای آن پیدا می‌کنید.»
این نویسندهٔ پست‌مدرن، جملهٔ بالا را در فضایی کاملاً متفاوت و در توصیف نوع نگاه افراد بدگمان به کار می‌برد، اما خود جمله، مستقل از بستر آن هم می‌تواند الهام‌بخش باشد: این که بکوشیم صورت مسئله را درست تعریف کنیم.
این نکته در سیاست، اقتصاد، کسب‌وکار، مشاوره مدیریت، کوچینگ و بسیاری دیگری از جنبه‌های زندگی اهمیت پیدا می‌کند.
به همین علت است که ما در سلسله درس‌های حل مسئله در متمم، یکی از درس‌ها را صرفاً به موضوع «تعریف مسئله و تشخیص مسئله» اختصاص داده‌ایم:
#تصمیم گیری #نقل قول #تفکر نقاد #حل مسئله
ترس از مذاکره – ترس در مذاکره
۱۱ مرداد, ۱۴۰۱ | تصمیم گیری, نقل قول«هیچ‌وقت به خاطر ترس، مذاکره نکنیم.
اما هیچ‌وقت هم از مذاکره نترسیم.»
جان اف. کندی – ۱۹۶۱
مرور درس زیر در متمم هم می‌تواند مفید باشد:
دنیا بر پایهٔ تأخیر بنا شده؛ تأخیرهای طولانی
۲۱ خرداد, ۱۴۰۱ | تصمیم گیری, نقل قولست گادین در وبلاگش به نکتهٔ ساده و مهمی اشاره کرده (+):
«اگر هر کس پس از اولین سیگار، سرفه‌ای می‌کرد و بیمار می‌شد،
بعید بود کسی سیگاری شود.
اگر هر کارآفرینی، آزادی و رضایت و شعف مشتری را در هفتهٔ اول کار خود می‌دید،
احتمالاً افراد بیشتری کارآفرین می‌شدند.
اغلب ما، بازخوردهای سریع را می‌بینیم و می‌فهمیم.
اما فرصت و چالش واقعی در دیدن و جدی‌گرفتن بازخوردهای زمان‌بر و تأخیری است.»
ما در درس‌های تفکر سیستمی بارها به اهمیت توجه به افق‌های زمانی دورتر پرداخته‌ایم:
اهمیت افق زمانی در تحلیل راهکارها و تصمیم‌ها
خلاقیت در کدام حالت بیشتر است؟ ارتباط رو در رو یا ویدئوکنفرانس؟
۱ خرداد, ۱۴۰۱ | تصمیم گیری, تکنولوژیدوران #کرونا اوج رواج دورکاری و ابزارهای آن بود؛ از جمله ویدئوکنفرانس.
همه عادت کردند جلسات خود را به شکل تصویری، با زوم، واتس‌اپ، اسکایپ و یا برنامه‌های دیگر برگزار کنند و این روش آن‌قدر جا افتاد که بسیاری امروز از خود می‌پرسند: «آیا واقعاً لازم است به دوران قدیم و جلسه‌های فیزیکیِ رو در رو برگردیم؟»
مقاله‌ای که در آوریل سال ۲۰۲۲ در نشریهٔ Nature منتشر شد، پاسخ جالبی به این سوال ارائه می‌دهد (+). بر اساس مطالعه‌ای که در این مقاله گزارش شده، خلاقیت در جلسات ویدئوکنفرانس کمتر از جلسات رو در رو است.
محققانی که این مطالعه را انجام داده‌اند، بر این باورند که احتمالاً کاهش «هم‌زمانی گفتگو» و «میزان تبادل اطلاعات» در کنار «محدود شدن حوزهٔ تمرکز ذهنی» از جمله مهم‌ترین علت‌های کاهش خلاقیت در ارتباط تصویری است.
البته این محققان تأکید میکنند که حداقل در مطالعه‌ای که آنها انجام داده‌اند، در جلساتی که قرار است از بین چند گزینهٔ مشخص، صرفاً یک گزینه انتخاب شود، ارتباط تصویری با ارتباط حضوری تفاوتی ندارد.
ما در متمم در درسی با عنوان مزایا و معایب ارتباط تصویری، پدیدهٔ «خستگی زوم یا Zoom Fatigue» را بررسی کرده‌ایم و توضیح داده‌ایم که چرا در ارتباط تصویری بیشتر از ارتباط رو در رو خسته می‌شویم و چگونه می‌توان این خستگی را کاهش داد:
ویدئو کنفرانس و خستگی زوم | چگونه خستگی را در ارتباط تصویری کاهش دهیم؟
#کرونا #تصمیم گیری #خلاقیت #حل مسئله
نقش «تابلوهای هشدار جاده‌ای» در کشته شدن انسان‌ها
۷ اردیبهشت, ۱۴۰۱ | تصمیم گیری, توسعه فردی, روانشناسیحتماً شما هم تابلوهای هشدار را در جاده‌ها دیده‌اید. این تابلوها پیام‌های متنوعی دارند: از تشویق به کاهش سرعت گرفته تا تذکر دربارهٔ خطرات سبقت.
محققان در ایالت تگزاس آمریکا مطالعهٔ جالبی انجام دادند (+). در این ایالت، تابلوهای دیجیتال بسیاری وجود دارد که پیام آنها به تناوب تغییر می‌کند.
بعضی از پیام‌ها بسیار ساده‌اند: «در حالت مستی رانندگی نکنید.»
برخی دیگر، حاوی اعداد و ارقام‌اند: «آیا می‌دانید امسال ۱۷۸۵ نفر در جاده‌های تگزاس کشته شده‌اند؟»
سوال محققان این بود که آیا نوع پیام (متن ساده در برابر آمار و ارقام) تأثیری بر تعداد سوانح دارد؟ برای یافتن پاسخ، آنها تعداد سوانحی را که پس از محل قرار گرفتن تابلو رخ می‌داد بررسی کردند. نتایج نشان می‌داد که پس از نمایش پیام‌های عددی (یا دارای متن پیچیده) تعداد تصادف‌ها در یک کیلومتر اول، بیش از ۲٪ افزایش پیدا می‌کرد. با در نظر گرفتن این که همواره تعدادی از تصادف‌ها به مرگ منجر می‌شوند، می‌شود گفت «پیامی که دربارهٔ آمار کشته‌شدگان جاده‌ای اخطار می‌دهد» سرنشینان خودروها را به قتل می‌رساند!
به نظر می‌رسد قابل‌‌قبول‌ترین توضیح برای این پدیده، افزایش فشار ذهنی یا Cognitive Load باشد. راننده‌ای که پیام را می‌بیند، نمی‌تواند به سرعت آن را فراموش کند و ذهن او درگیر محتوا و حواشی پیام می‌شود (این عدد چند بود؟ آیا این عدد در مقایسه با کل مرگ و میرها جدی است؟ و سوال‌های مشابه). بنابراین بخشی از ظرفیت پردازش ذهنی راننده از دست می‌رود و به همین علت، احتمال تصادف افزایش پیدا می‌کند.
اگر صرفاً مشاهدهٔ یک تابلوی اخطار ساده، این چنین می‌تواند ظرفیت مغز ما را درگیر کند، با خود فکر کنید که استفاده از موبایل و سایر کارهایی که پشت فرمان انجام می‌دهیم، چه خطراتی برای ما ایجاد می‌کند.
فایل صوتی آموزشی مدیریت توجه در فروشگاه متمم، به موضوع توجه و تمرکز و نحوهٔ مدیریت آنها پرداخته و ضمن توضیح اهمیت این موضوع، تکنیک‌هایی را برای مدیریت بهتر توجه آموزش می‌دهد:
#تصمیم گیری #توسعه فردی #روانشناسی
تصمیم‌های سرنوشت‌ساز و لحظه‌های مهم زندگی
۴ اردیبهشت, ۱۴۰۱ | تصمیم گیری, نقل قول«هیچ‌کس، به وقت خود، لحظه‌های مهم زندگی را نمی‌شناسد.
بیشتر آدم‌ها وقتی روزها و گاه سال‌ها گذشت درمی‌یابند که
کدام روزها در زندگی‌شان اهمیت درجه یک داشته و سرنوشت‌شان را رقم زده است.»
مسعود بهنود | کتاب کوزهٔ بشکسته
این حرف، که نویسندگان متعددی آن را به شکل‌های مختلف گفته‌اند، یکی از نکات کلیدی در تصمیم‌گیری است. ما معمولاً در زمان تصمیم‌گیری نمی‌توانیم به درستی تشخیص دهیم که اهمیت یک تصمیم چقدر مهم است. این صرفاً زمان است که مشخص می‌کند هر تصمیم ما چقدر اهمیت داشته و سرنوشت‌ساز بوده است. چه بسا تصمیم‌گیری در مورد رفتن یا نرفتن به یک سفر یا مهمانی، بیشتر از انتخاب رشتهٔ دانشگاهی، روی سرنوشت ما تأثیر بگذارد.
استفاده از گروه مشاوران فرضی برای تصمیم‌گیری بهتر
حل مسئله صرفاً در بلد بودن چند فرمول خلاصه نمی‌شود
۱۳ اسفند, ۱۴۰۰ | تصمیم گیری, نقل قولشرکت جنرال موتورز از سال ۱۹۵۳ انتشار یک مجلهٔ مهندسی را آغاز کرد که تا سال‌ها هم منتشر می‌شد (+). در مقدمهٔ اولین جلدِ آن مجله، توضیح جالبی آمده بود:
مهندس‌های جوان، فکر میکنند برای حل مسائل مهندسی، کافی است متغیرها و اعداد را در فرمول مناسب قرار دهند؛ [ در این حالت، بیشترین توان خود را روی آموختن فرمول‌ها متمرکز میکنند. ]
اما در دنیای واقعی می‌آموزند که مسئله‌ها غالباً به سادگی و به شکل شفاف قابل تعریف نیستند. به همین علت، هنر اصلی در تشخیص صورت مسئله و تعریف مسئله است، و نه در دانستن فرمول‌های حل مسئله.
این تذکر قدیمی جنرال موتورز، هنوز هم بعد از حدود ۷۰ سال معنا دارد.
ما اگر واقعاً به نتیجه برسیم که مشکل کسب‌و‌کارمان قیمت گذاری است، حل مسئلهٔ قیمت‌گذاری دشوار نخواهد بود.
اگر مطمئن شویم که باشگاه مشتریان لازم داریم، طراحی و پیاده‌سازی باشگاه چندان سخت نیست.
اگر برایمان قطعی شود که باید برای برندسازی وقت بگذاریم، مدل‌های قوی و مطمئن به اندازهٔ کافی در دسترس هستند.
اما مشکل این‌جاست که مسئله‌مان را به درستی تشخیص نمی‌دهیم و اگر هم تشخیص دهیم، معمولاً نمی‌توانیم صورت مسئله را به شکل کامل تعریف کنیم.
قانونی برای اجبار به استفاده «نکردن» از کلاه ایمنی
۶ اسفند, ۱۴۰۰ | تصمیم گیریتعداد بسیار کمی از کشورهای جهان، استفاده از کلاه ایمنی را برای دوچرخه‌سواران اجباری کرده‌اند. در بیشتر کشورها، استفاده از کلاه ایمنی برای دوچرخه توصیه می‌شود. اما در صورت عدم استفاده، جریمه نخواهید شد.
اما به نظر می‌رسد استارتاپ PedalMe در انگلیس ایدهٔ متفاوتی دارد. این استارتاپ که می‌توان آن را یک اوبر (يا اسنپ یا تپسی) برای دوچرخه‌های پدالی و الکتریکی نامید، استفاده از کلاه ایمنی را برای دوچرخه‌سواران خود (نه مسافر) ممنوع کرده است. چون باورشان بر این است که داشتن کلاه ایمنی می‌تواند رفتارهای پرریسک آنها را افزایش داده و جان راننده و مسافر را تهدید کند.
مسئله وقتی جدی‌تر می‌شود که در نظر بگیرید بخشی از کلاه‌های ایمنی موجود در بازار اروپا چینی هستند و با وجود ادعای ایمنی، از سطح ایمنی کافی برخوردار نیستند. در این حالت، راننده عملاً با تکیه با امنیتی که اساساً وجود ندارد، ریسک‌های بیشتری را پذیرفته است (+).
البته این استارتاپ ادعا می‌کند که آموزش‌های بسیار جامع و کاملی برای رانندگان خود برگزار می‌کند تا سبک رانندگی آنها کم‌خطرتر باشد.
این‌که استفاده از ابزارهای ایمنی سطح ریسک‌پذیری ما را افزایش می‌دهند، ایدهٔ تازه‌ای نیست. اما نقدهای بسیاری هم بر آن وارد است و طرفداران و مخالفان فراوانی دارد.
ما در مجموعه درس‌های تصمیم گیری متمم یک بار این موضوع را در قالب اثر پلتزمن بررسی کرده‌ایم:
اشتباه در مسیر اشتباه
۲۸ بهمن, ۱۴۰۰ | تصمیم گیری, توسعه فردی«موفقیت گاهی حاصل یک گام اشتباه در یک مسیر اشتباه است.»
این حرفی است که ال برنشتاین مطرح می‌کند؛ البته با زبانی دیگر و در قالب کلماتی متفاوت (+).
گاهی در کار و زندگی چنان مسیر و مقصد خود را اشتباه انتخاب می‌کنیم که تنها بخت ما برای موفقیت این است که بر اساس یک قضاوت و تحلیل اشتباه، گامی اشتباه در آن مسیر برداریم.
به عنوان مثال، خانهٔ نامناسبی را برای خرید انتخاب می‌کنیم. اما اشتباه ما در مذاکره باعث می‌شود جلسه به هم بخورد و گرفتار آن خانه نشویم.
یا تصمیم می‌گیریم در مصاحبهٔ شغلی شرکتی که مناسب ما نیست شرکت کنیم، اما تأخیر در رسیدن به جلسه باعث می‌شود که ما را کنار بگذارند و جلسهٔ مصاحبه برگزار نشود.
یا زیر فشار مشکلات عمیق زندگی خود به دنبال یک سمینار انگیزشی می‌گردیم تا کمی حال‌مان خوب شود، اما به علت یک قضاوت اشتباه دربارهٔ سخنران، در یک سمینار علمی و معتبر شرکت می‌کنیم و راهی دورتر و دشوارتر اما اثربخش‌تر پیش روی ما قرار می‌گیرد.
گام اشتباه در مسیر اشتباه گاهی می‌تواند به اتفاق‌های خوب منجر شود، اما همیشه چنین نیست. و نگران‌کننده این است که گاهی متوجه نمی‌شویم به دست آوردن نتیجهٔ مثبت یا دور ماندن از نتیجهٔ منفی، صرفاً ناشی از اشتباه ما بوده است.
به همین علت معمولاً در تصمیم گیری توصیه میکنند که مراقب باشید «نتیجه‌های خوب» را با «تصمیم‌های خوب» اشتباه نگیرید. چنین اشتباهی می‌تواند اعتماد به نفس کاذب ایجاد کند و در بلندمدت به ما آسیب بزند.
تصمیم درست لزوماً به نتیجه درست منتهی نمی‌شود