کهکشان راه شیری | عکسی که داریم؛ عکسی که نداریم

 ۲۷ اردیبهشت, ۱۴۰۱    |  نجوم

انسان با هر گامی که در زمینهٔ نجوم و شناخت فضا برمی‌دارد، هم‌زمان قدرت و ضعف خود را بیشتر می‌بیند و درک می‌کند.

خبر ثبت نخستین عکس از سیاه‌چاله‌ای که در مرکز کهکشان راه شیری قرار دارد، شگفت‌انگیز است (+). سیاه‌چاله‌ای که همهٔ موجوداتی که روی زمین می‌زیسته‌اند، تمام عمر خود را دور آن چرخیده‌اند؛ حتی آن‌ها که فکر می‌کردند جهان به دور آن‌ها می‌چرخد.

در عین حال، در همین زمانی که قدرت شگفت انسان را تحسین می‌کنیم، خوب است به خاطر داشته باشیم که انسان هرگز به معنای واقعی کلمه، هیچ عکسی از کهکشان راه شیری ندیده است.

این که ما هنوز نتوانسته‌ایم عکسی واقعی از کهکشان راه شیری ثبت کنیم عجیب نیست. ما خود داخل کهکشان هستیم و ثبت عکس کهکشان راه شیری برایمان امکان‌پذیر نیست.

کاسینی ۱۹۰۰ میلیون کیلومتر طی کرد و وُییجر‌ها (یک و دو) نزدیک به ۲۳۰۰۰ و ۲۰۰۰۰ میلیون کیلومتر از زمین دور شده‌اند (+/+/+). این فاصله تقریباً یعنی ۰/۰۰۲ یک سال نوری و کافی است به این نکته توجه کنیم که ضخامت منطقه‌ای از کهکشان راه شیری که ما در آن قرار گرفته‌ایم حدود ۱۰۰۰ سال نوری است (+).

البته نباید ناامید شد. تعبیر اشلی همر در این زمینه جالب است: چیزهایی که ما به عنوان عکس کهکشان راه شیری دیده‌ایم، شبیه عکس‌هایی است که از دایناسورها می‌بینیم. هم واقعی نیست و هم واقعی است. هیچ دوربینی چشم‌ در چشم دایناسورها یا بیرون از کهکشان راه شیری، این سوژه‌ها را ثبت نکرده. اما آن چه که داریم، بر اساس شواهد محکم و ترکیب عکس‌ها و داده‌هایی تولید شده که با تکیه بر روش علمی استخراج شده‌اند (+).

چند مطلب پیشنهادی از متمم:

عکس‌های کاسینی از قمرهای زحل

خاکسپاری در فضا: فضا هم دست‌نخورده نمی‌ماند

عطر فضا

#نجوم

سرنوشت ایستگاه فضایی بین‌المللی: خواهد سوخت

 ۳۰ بهمن, ۱۴۰۰    |  نجوم

پایان برخی پروژه‌ها بسیار هیجان‌انگیز و حماسی است. اما ظاهراً ایستگاه فضایی بین‌المللی از جملهٔ این پروژه‌ها نیست.

ایستگاه فضایی بین‌المللی (ISS) حدود بیست سال است که روزانه نزدیک به ۱۶ بار دور کرهٔ زمین می‌چرخد. این ایستگاه که با همکاری مشترک آمریکا، روسیه،‌ اتحادیه اروپا، ژاپن و کانادا ساخته و اداره شده است، از ابتدا قرار بود حدود ۱۵ سال کار کند. اما اکنون عمر آن از بیست سال گذشته و برآوردها می‌گویند که بین سال‌های ۲۰۲۸ تا ۲۰۳۰ (یعنی دو برابر پیش‌بینی اولیه) به پایان عمر خود خواهد رسید.

ایستگاه بین‌المللی فضایی بیش از ۴۰۰ تن وزن دارد و برای توصیف ابعادش معمولاً آن را با طول یک زمین فوتبال مقایسه می‌کنند.

موزه‌های فضایی دنیا بر این باور بودند که پس از پایان مأموریت ISS هر کدام می‌توانند بخش‌هایی از آن را نگهداری کنند و به نمایش بگذارند. خصوصاً‌ این‌که بخش قابل‌توجهی از ISS در فضا مونتاژ شد و جدا شدن بخش‌هایی از آن و بازگرداندن آن‌ها به زمین چندان دور از ذهن نبود.

اما اکنون بر اساس آن‌چه از ناسا به گوش می‌رسد، ایستگاه بین‌المللی فضایی قرار است به شکل کنترل شده وارد جو زمین شود و بسوزد؛ همان سرنوشتی که بسیاری از اجرام آسمانی هنگام ورود به اتمسفر زمین تجربه می‌کنند (+/+/+).

البته جرم و حجم ایستگاه فضایی در حدی زیاد است که نمی‌شود انتظار داشت به شکل کامل قبل از رسیدن به سطح زمین بسوزد. بنابراین احتمالاً ناسا مانند بسیاری از پروژه‌های دیگر مسیر سقوط را به شکلی طراحی خواهد کرد که به نقطه‌ای دور در اقیانوس آرام ختم شود. نقطه‌ای که با نام نمو (NEMO) شناخته می‌شود.

اگر با نقطهٔ نمو آشنا نیستید، می‌توانید یکی از زنگ تفریح‌های متمم را که به این نقطه پرداخته بخوانید و ببینید:

نقطه نمو

#نجوم

آسمان شب | ما آخرین نسلی هستیم که آسمان را به این شکل می‌بینیم

 ۱۱ آذر, ۱۴۰۰    |  نجوم

در حال حاضر شرکت‌های متعددی مانند  استارلینک (وابسته به ایلان ماسک)، کوئیپر (وابسته به آمازون)، وان وب (با همکاری ایرباس) و جی دبلیو (وابسته به چین) در تلاش‌اند مجموعه‌ ماهواره‌های خود را در فضا مستقر کنند.

این ماهواره‌ها به علت ارتفاع و موقعیت مدارشان از درخشش بالایی برخوردارند و می‌توان آن‌ها را مصداق آلودگی نوری در آسمان در نظر گرفت.

سامانتا لاولر استاد و محقق دانشگاه رجینا در مقالهٔ اخیرش برآورد کرده که با ادامهٔ روند فعلی پرتاب ماهواره‌ها در آیندهٔ نزدیک از هر پانزده نقطهٔ نورانی در آسمان یکی از آن‌ها ماهواره خواهد بود.

او بررسی‌هایش را چنین خلاصه می‌کند که: «آینده، بیش از حد روشن است.» اما این روشن بودن، خوشحال‌کننده نیست و بیشتر به این واقعیت اشاره دارد که ظاهراً ما آخرین نسلی هستیم که آسمان را به شکل فعلی‌اش می‌بینیم.

عکس بالا توسط تلکسوپی در شیلی ثبت شده و خط‌های سفیدی که تصویر را مخدوش کرده‌اند، رد حرکت ماهواره‌های استارلینک هستند (آتلانتیک).

چند مطلب پیشنهادی از متمم:

عکس‌های کاسینی از قمرهای زحل

خاکسپاری در فضا: فضا هم دست‌نخورده نمی‌ماند

#نجوم

بزرگترین شهاب سنگ در جو زمین | چلیابینسک

 ۲۷ مهر, ۱۴۰۰    |  نجوم

جالب است که با وجود برخورد مکرر شهابسنگ‌ها با زمین، تا کنون هنوز رسماً گزارشی مبنی بر این‌که شهابسنگ‌ها به شکل مستقیم یک انسان را کشته باشند وجود ندارد. البته خسارات غیرمستقیم شهابسنگ‌ها همیشه وجود داشته است.

در زمستان سال ۲۰۱۳ در آسمان چلیابینسک (Chelyabinsk) روسیه یک شهابسنگ بسیار بزرگ منفجر شده و به قطعات کوچک‌تری تقسیم شد. این شهابسنگ قطری در حدود ۱۷ متر و وزنی بیش از ۱۰۰۰۰ تُن داشت و انرژی حاصل از انفجار آن را معادل نزدیک به ۵۰۰ تُن TNT برآورد کرده‌اند.

اگر چه شهابسنگ مستقیماً به کسی آسیب نرساند، اما موج انفجار آن شیشه‌های بسیاری را خُرد کرد و با لطمه به سازه‌ها و ساختمان‌ها در نهایت حدود ۱۳۰۰ نفر را راهی بیمارستان کرد.

به نظر می‌رسد شهاب سنگ چلیابینسک بزرگ‌ترین جِرمی است که طی صد سال اخیر وارد جو زمین شده است (+).

عکس از Alex Alishevskikh

یک بار در زنگ تفریح متمم به سراغ تصاویر شهاب سنگ‌ها رفته‌ایم. اگر به چنین موضوعاتی علاقه دارید می‌توانید آن مطلب را ببینید. هم‌چنین شاید تصاویری که کاسینی از قمرهای زحل انداخته هم برایتان جذاب باشد:

مجموعه‌ای از تصاویر شهاب سنگ

تصاویر قمرهای زحل (ثبت شده با کاسینی)

#نجوم