آیا برندگان جایزه نوبل بعد از دریافت جایزه افت می‌کنند؟
۱۵ تیر, ۱۴۰۲اخیراً مقاله‌ای در Science منتشر شد که در آن گفته شده بود «برندگان جایزهٔ نوبل بعد از دریافت جایزهٔ نوبل افت می‌کنند.» معیار افت هم، نوآوری‌های تازه، تعداد ارجاعات و تعداد مقالات عنوان شده بود (+).
نتیجهٔ این مقاله به علت عنوان جذاب آن در بسیاری از نشریات فارسی هم عیناً ترجمه و منتشر شد (+/+/+/+/+). البته پژوهشگران اصلی برای سلب مسئولیت، تأکید کرده بودند که این پژوهش به معنای رابطهٔ علّی نیست. اما چنین جمله‌هایی برای مخاطب رسانه‌های عمومی سنگین است و معمولاً در ترجمه حذف می‌شود (حتی اگر هم حذف نشود، معمولاً درک نمی‌شود).
حتی قبل از بررسی متودولوژیک چنین مقالاتی، نکتهٔ مهمی وجود دارد که نباید از نظر دور بماند. نکته‌ای که اتفاقاً یکی از برندگان جایزه نوبل یعنی دنیل کانمن آن را در کتاب تفکر سریع و آهسته بیان کرده و بعداً جان ملودینو با شرح و بسط بیشتر و زبان ساده‌تر و جذاب‌تر در کتاب بازی بخت تکرار کرده است.
وقتی فردی عملکرد بسیار بالایی از خود نشان می‌دهد، پس از آن از نظر آماری، احتمال این‌که عملکرد کمتری نشان دهد بیشتر است. وقتی شما بهترین رکورد پیاده‌روی روزانهٔ عمرتان را ثبت می‌کنید، احتمال این‌که در هفتهٔ آینده متوسط پیاده‌روی‌تان کمتر از رکوردتان باشد، بیشتر از آن است که دوباره رکورد خود را بشکنید.
طبیعی است برندگان جایزه نوبل زحمت بسیار زیادی کشیده‌اند تا به این جایزه رسیده‌اند و معمولاً مقالات بسیار پرارجاعی داشته‌اند که یکی از معیارهای تأثیرگذاری‌شان محسوب شده است. این که از نظر آماری پس از نوبل نتوانند همان سطح را حفظ کنند، یک واقعیت واضح آماری است.
در این زمینه دو درس در متمم وجود دارد که مرورشان می‌تواند مفید باشد:
از مطالعات آماری لزوماً نمی‌توان نظریه علمی استخراج کرد
نشر این نوع خبرها یک نکتهٔ دیگر را هم یادآوری می‌کند: درست است که نشریات عمومی از مطالب علمی برای افزایش جذابیت مطالب و تنوع بخشیدن به محتوای خود استفاده می‌کنند، اما نباید فراموش کرد که نهایتاً هدف نهایی بحث‌های علمی چنین نشریاتی هم‌چنان تفریح و سرگرمی – بدون اعتبارسنجی نتایج و ارزیابی متودولوژی – است. بنابراین یکی از مهم‌ترین اقدام‌های علمی که یک فرد علاقمند به علم می‌تواند در رسانه‌های عمومی انجام دهد این است که مطالب علمی نشریات عمومی را نخواند.