تاریخ
خانم هستید؟ خبر نخوانید. برای شما خوب نیست.
۱ اسفند, ۱۴۰۱ | تاریخمارتین کانبوی در کتاب تاریخچه رسانه در انگلیس به نکتهٔ جالبی اشاره می‌کند (+). رویکرد بی‌بی‌سی چنان والدانه بود و در جزئیات دخالت می‌کرد که «تا حدود دههٔ ۷۰ میلادی زنان حق نداشتند بولتن‌های خبری را بخوانند. هم‌چنین زنانی که ازدواج کرده یا از همسر خود جدا شده بودند، حق نداشتند برای بی‌بی‌سی کار کنند.»
در نگاه اول، چنین خبرهایی می‌تواند مدافعان قوانین غیرمنطقی را خوشحال کند که «پس همه جا کسانی مثل خودمان پیدا می‌شوند.» اما نگاه دیگر هم این است که قوانین غیرمنطقی و بدون توجیه عقلانی، هرگز دوام نخواهند داشت و بعداً حتی خود سیاست‌گذاران هم سعی می‌کنند آن دوره‌ها به یاد کسی نیاید. شاید تنها جایی که اثری از این نوع قوانین می‌ماند، بخش «اتفاقات شگفت‌انگیز تاریخ» در کتابها باشد.
در یکی از سلسه درس‌های مرتبط با رسانه در متمم، به تاریخ BBC در دههٔ پنجاه میلادی پرداخته‌ایم. دورانی که BBC رویکردی والدانه را اتخاذ کرده بود و حتی در ساعت خواب و بیداری کودکان هم دخالت می‌کرد:
BCC و تلاش برای حفظ کردن «زنگ خواب و عبادت»
اهمیت تغییر مدل ذهنی انسان‌ها را فراموش نکنیم
۲۵ دی, ۱۴۰۱ | تاریخ«رویدادهای برجسته و چشم‌گیر تاریخ
نتیجهٔ مشهودِ
تغییرات نامشهود در شیوهٔ اندیشیدن انسان‌ها هستند.»
به بیان دیگر، تغییر در شیوهٔ فکر کردن انسان‌ها را نباید کم‌اهمیت و ناچیز شمرد. این تغییرات، اگر چه در ظاهر به چشم نمی‌آیند، اما منشاء همهٔ آن تحولات – سازنده و مخربی – هستند که در مرور تاریخ بشر، توجه ما را به خود جلب می‌کنند.
تاریخ، غیرخطی است.
۱۸ دی, ۱۴۰۱ | تاریخ
این جمله را لنین گفته است. شاید سابقهٔ لنین به شکلی باشد که نامش به عنوان گوینده، برای جمله‌ها اعتبارآفرین نباشد. اما اصل جمله، مستقل از این که چه کسی آن را گفته، با شناخت ما از تاریخ و تجربه‌های فردی‌مان هم‌خوان است. به همین علت، آن را در بسیاری از کتابها و نوشته‌ها – که حتی به تاریخ مرتبط نیستند – می‌بینیم (+/+/+).
آشنایی با مفهوم سیستم و تفکر سیستمی، درک چنین جمله‌ای را آسان‌تر هم می‌کند. چون ترجمهٔ این جملهٔ لنین به زبان سیستمی، یکی از بدیهیات نظریهٔ سیستم‌هاست: «رفتار سیستم‌های پیچیده‌ای مثل تاریخ، غیرخطی است.»
این گزاره چنان محکم و قوی است که نویسنده‌ای مانند مانوئل دو لاندا، درباره‌اش یک کتاب کامل نوشته است (+).
هدف علم تاریخ چیست؟ | اهمیت تاریخ و فایده خواندن تاریخ
۱۶ آبان, ۱۴۰۱ | تاریخ, نقل قولکالینگوود در یکی از فصل‌های کتاب ایدهٔ تاریخ به بحث اهمیت تاریخ می‌رسد و می‌‌خواهد توضیح دهد که فایده تاریخ خواندن چیست. او در حرف‌هایش، اهمیت تاریخ را در ظرف تازه‌ای می‌ریزد و به شکل متفاوتی بیان می‌کند (+). در بین کسانی که از هدف علم تاریخ و اهمیت تاریخ سخن گفته‌اند، چنین رویکردی کمتر مشاهده می‌شود:
«همه پذیرفته‌اند که مهم است انسان خود را بشناسد.
اما خودشناسی صرفاً به شناخت خصلت‌های شخصی و وجوه تمایز ما از دیگران محدود نیست. بلکه شناخت ذات انسان را نیز شامل می‌شود.
برای شناخت خودتان، نخست باید بدانید که انسان چیست و سپس ببینید شما کدامیک از انواع انسان هستید و در نهایت به این بیاندیشید که چه ویژگی‌هایی مختص شماست و هیچ انسان دیگری آن ویژگی‌ها را ندارد.
شناخت خود، یعنی دانستن این که چه کارهایی از دست‌تان برمی‌آید و چون هیچ‌کس تا زمانی که کاری را انجام نداده، نمی‌داند که چه کارهایی از دستش برمی‌آید، بهترین راهنما این است که ببینید دیگر انسان‌ها توانسته‌اند چه کارهایی انجام دهند.
از این منظر، ارزش تاریخ این است که به ما می‌گوید انسان‌ها چه کرده‌اند و بر این اساس، می‌شود فهمید که انسان چیست.»
درس‌های متمم بیشتر در قلمرو مدیریت و توسعه فردی است و تاریخ سهم چندانی در بحث‌های ما ندارد. اما گاهی در پاراگراف فارسی و زنگ تفریح متمم به سراغ تاریخ رفته‌ایم. این جملهٔ کالینگ‌وود بهانهٔ خوبی است تا برخی از این درس‌ها را مرور کنیم:
کمونیسم رفت. ما ماندیم و حتی خندیدیم
پاورمک | زندگی امروز ما موزهٔ فرزندان‌مان محسوب می‌شود
۲ فروردین, ۱۴۰۱ | تاریخ, تکنولوژیآنچه در تصویر زیر می‌بینید، یک نمونه پاورمک ۵۴۰ شرکت اپل است که در گوشهٔ یک کافه در شهر تهران قرار دارد. بعید نیست شما هم نمونهٔ این دستگاه یا دستگاه‌های هم‌نسل آن را در جاهای مختلف دیده باشید و یا حتی نمونه‌هایی از آن‌ها در انبارهای خانهٔ خودتان وجود داشته باشد.
این لپ‌تاپ در دههٔ نود میلادی معرفی شد و از جمله لپ‌تاپ‌های پیشتاز عصر خود بود.
استفاده از ترک‌پد (صفحهٔ لمسی برای هدایت نشانگر با کمک انگشت) و بلندگوی استریو (در دو سمت بالای صفحه نمایش) از جمله ویژگی‌هایی بود که در زمان خود یک ابداع جدی محسوب می‌شد.
شاید برایتان جالب باشد که حافظه RAM این دستگاه ۴ مگابایت (و نه گیگابایت) بوده و رزولوشن صفحهٔ نمایش آن ۶۴۰ در ۴۸۰ پیکسل بوده است.
این لپ‌تاپ پیشرفته به یک CPU با سرعت ۹۹ مگاهرتز (حدود ۰/۱ گیگاهرتز) و ۱۲۰ مگابایت هارد دیسک هم مجهز بوده است. بنابراین کسی که امروز از یک فلش‌مموری بسیار معمولی ۳۲ گیگابایتی استفاده می‌کند، بیش از ۲۵۰ برابر این ظرفیت را در جیب خود دارد.
به نظر می‌رسد در تمام طول تاریخ حضور انسان بر روی زمین، ما نخستین نسلی هستیم که می‌توانیم وسایلی را که زمانی در دست داشته‌ایم، در موزه‌ها ببینیم.
اگر دیدن اولین کامپیوترها و ابزارهای محاسباتی دیجیتال برایتان جذاب است، می‌توانید به مطلب موزه تاریخ کامپیوتر یا CHM در متمم سر بزنید و آن را بخوانید:
پیکاسو و تکنیک استتار کامیون‌های نظامی
۹ اسفند, ۱۴۰۰ | تاریخ, نقل قول«خیلی خوب یادم هست. اوایل جنگ بود و داشتیم با پیکاسو در بلوار راسپل راه می‌رفتیم.
یک کامیون نظامی استتار شده از آن‌جا عبور کرد.
شب بود. شنیده بودیم که کامیون‌ها را [با رنگ‌های هندسی نامنظم] استتار می‌کنند،
اما نمونه‌اش را ندیده بودیم.
پیکاسو با هیجان نگاه کرد. سپس فریاد زد: بله! کاریه که ما جا انداختیم. ببین! کوبیسم رو ببین!»
گرترود اشتاین | نقل شده در کتاب تاریخچه استتار در جنگ
توضیح: عکس تزئینی است (این کامیونی نیست که پیکاسو دید).
استتار نظامی از جمله ایده‌هایی است که انسان از طبیعت آموخته است. در یکی از زنگ تفریح‌های متمم، نمونه‌هایی از استتار حیوانات در طبیعت را مرور کرده‌ایم:
تصاویر استتار حیوانات در طبیعت
نبرد بد است؛ حتی اگر پیروز شوی
۷ اسفند, ۱۴۰۰ | تاریخ, نقل قول«بدترین اتفاق در یک نبرد این است که شکست بخورید.
دومین اتفاق بد این است که پیروز شوید.»
این جمله‌ها را اولین دوک ولینگتون گفته است؛ آرتور ولزلی (+). کسی که مدتی نخست‌وزیر بریتانیا بود.
او در ادامه توضیح می‌دهد که «حتی اگر پیروز شوی، به هر حال عده‌ای از دوستانت را در جنگ از دست داده‌ای و زخمی‌های بسیاری هم پشت سرت قرار گرفته‌اند.»
اما می‌توانید ادامهٔ حرف‌های ولزلی را نادیده بگیرید. همان جملهٔ اول را بخوانید و ذهن‌تان را رها بگذارید تا آن جمله‌ها را با منطق و استدلال‌های دیگری کامل کند.
گاهی زمین زودتر از انسان‌ها زخم نبرد را از چهره‌اش پاک می‌کند. انسان‌ها اما باید هم‌چنان دردها و رنج‌های جنگ را با خود حمل کنند:
تصاویر زمین؛ بعد از جنگ جهانی اول
آنفولانزای اسپانیایی | آنفولانزایی که اسپانیایی نبود
۲۲ بهمن, ۱۴۰۰ | تاریخرواج بیماری کرونا در دنیا، بار دیگر بخشی از تاریخ را برای ما زنده کرد: آنفولانزای اسپانیایی در اوایل قرن بیستم و میلیون‌ها نفر که قربانی آن شدند.
البته این آنفولانزا از اسپانیا آغاز نشد. بلکه قبل از اسپانیا کشورهای متعددی گرفتار آن شدند. اما به علت این‌که درگیر جنگ بودند، ترجیح می‌دادند این خبر را سرّی نگه دارند و افشا نکنند تا فضای جنگ از آن تأثیر نگیرد.
اسپانیا به علت این‌که درگیر جنگ نبود، نخستین کشوری بود که این همه‌گیری را گزارش داد و همین باعث شد که آن بیماری، آنفولانزای اسپانیایی نام بگیرد (+).
آنفولانزای اسپانیایی، جدا از همهٔ آموخته‌های حوزهٔ سلامت، در مدیریت هم درس مهمی دارد: «جنگ و قدرت‌طلبی سیاستمداران، سلامت مردم را از اولویت خارج می‌کند.»
عکس مربوط به سال ۱۹۱۸ در شیکاگو آمریکاست (منبع عکس).
مطلب پیشنهادی از متمم (از مجموعهٔ زنگ تفریح):
آیا تاریخ درسی برای آموختن به ما دارد؟
۴ آذر, ۱۴۰۰ | تاریخ, نقل قولافراد بسیاری معتقدند تاریخ می‌تواند برای ما آموزنده باشد. دیگرانی هم هستند که می‌گویند تاریخ نکته‌ای برای آموختن به ما ندارد.
پل والری جزو گروه دوم است. او گفته است: «تاریخ هر آنچه را روی داده شامل می‌شود و به همین علت برای هر ادعایی مثالی دارد. بنابر این تاریخ مطلقاً چیزی به ما نمی‌آموزد.»
می‌توانید چند دقیقه به این جملهٔ والری فکر کنید و ببینید کدام گزینه را می‌پسندید:
- حرف او تقریباً درست است.
- حرف او تقریباً نادرست است.
- تاریخ دربارهٔ رفتارهای فردی درسی ندارد. اما از آن می‌توان نکات فراوانی در زمینهٔ رفتارهای جمعی (ملت‌ها یا حکومت‌ها) آموخت.
- آموختن از تاریخ به تخصص نیاز دارد. تخصصی که بتواند رویدادهای موردی را از روندهای واقعی تفکیک کند.
مستقل از این‌که کدامیک از چهار گزینهٔ بالا را بپذیرید یا به یک گزینهٔ پنجم معتقد باشید، فرصت خوبی است که درس تفاوت رویداد و روند را در سلسله درس‌های تفکر سیستمی بخوانید.