تکنولوژی
میمون‌ها و آدم‌ها | یکی از مزایای اینترنت و شبکه های اجتماعی
۱۲ اردیبهشت, ۱۴۰۱ | تکنولوژی, نقل قول«متخصصان آمار و احتمال به ما می‌گفتند
اگر یک میلیون میمون را بنشانی
و یک میلیون ماشین تایپ و فرصت کافی به آن‌ها بدهی،
حاصل کار تصادفی آن‌ها ممکن است حتی چیزی در حد شکسپیر باشد.
به لطف اینترنت فهمیدیم که این ادعا درست نبوده است.»
روبرت ویلنسکی (Robert Wilensky) | منبع
حرف طنزآمیز ولینسکی را به شکل‌های مختلفی می‌توان تفسیر کرد. یکی از ساده‌ترین تفسیرها این است که به خاطر داشته باشیم در قلمرو فکر و اندیشه و تحلیل، تعداد لزوماً نمی‌تواند برای خلق یک دستاورد ارزشمند کافی باشد. در کار خلاقانه و فکری، هم‌چنان ممکن است فرد، کاری بزرگ‌تر از گروه انجام دهد. ضمن این که خطاها و سوگیری‌های متعدد ما در تفکر جمعی، گاهی باعث می‌شود که در تعداد زیاد در کنار هم، صرفاً اشتباهات بزرگ‌تری انجام دهیم.
#تصمیم گیری #نقل قول #تکنولوژی
صنعت افزایش طول عمر
۱۱ فروردین, ۱۴۰۱ | تکنولوژی, سبک زندگی, سلامتبررسی رفتارهای سرمایه‌گذاران بزرگ و پیشرو در دنیا نشان می‌دهد که بسیاری از سرمایه‌گذاران، صنعت افزایش طول عمر (Longevity) را یکی از فرصت‌های بزرگ آینده می‌دانند.
در حدی که می‌توان گفت: همان‌طور که سرمایه‌گذاران و پیشتازان تکنولوژی در دههٔ نود، ثروتمندان دو دههٔ اخیر را ساختند، کسانی هم که امروز در صنعت افزایش طول عمر سرمایه‌گذاری کرده‌اند، ثروتمندان دهه‌های پیش رو خواهند بود (+).
ما معمولاً صنعت افزایش طول عمر را با دو حوزهٔ «شناخت فرایند سالخوردگی» و «روش‌های حذف یا کمرنگ کردن بیماری‌ها» تصور می‌کنیم. اما این صنعت که گاهی آن را AgeTech می‌نامند (بر وزن FinTech و EdTech و …) زیرشاخه‌های فراوانی دارد.
تغییرات دموگرافیک ناشی از افزایش طول عمر را می‌توان از زوایای مختلفی بررسی کرد.
کسانی که به سن بالا رسیده و هم‌چنان سلامت خود را حفظ کرده‌اند، نیازهای کاملاً متفاوتی دارند. آن‌ها با الگوهای متفاوتی سرمایه‌گذاری می‌کنند، پس صندوق‌های سرمایه‌گذاری خاص خود را می‌خواهند. سلیقهٔ سرگرمی‌شان احتمالاً با آن‌چه ما می‌شناسیم تفاوت خواهد داشت. پس یک پرسونای کاملاً جدید و ناشناخته را تشکیل می‌دهند.
آن‌ها به آموزش هم علاقه خواهند داشت. اما احتمالاً انگیزه‌هایشان از یادگیری متفاوت خواهد بود و انتظارات متفاوتی دارند.
شاید این دغدغه‌ها کمی دور از دسترس به نظر برسند. اما بررسی الگوی سرمایه‌گذاری در سیلیکون ولی و بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته نشان می‌دهد که جریان‌های جدی سرمایه از هم‌اکنون به سمت این حوزه رفته‌اند.
حتی اگر افزایش طول عمر برای بسیاری از مردم جهان هنوز دور از دسترس باشد، می‌توان انتظار داشت برخی از نقاط جهان به مراکز دیر-زیستی (یا شاید: پیر-زیستی) یا Longevity Hub تبدیل شوند و در سال‌های پیش رو افراد ثروتمند، مهم‌ترین هدف رندگی خود را مهاجرت به این نقاط جهان قرار دهند.
آمریکا، انگلیس، چین، کره و هلند از جمله کشورهایی هستند که این صنعت را جدی‌تر از سایر نقاط جهان دنبال می‌کنند و روی آن سرمایه‌گذاری‌های بزرگی انجام داده‌اند (+).
در پاراگراف فارسی متمم مطلبی از کیت جفری نقل کرده‌ایم که در آن بدبینی خود را به صنعت افزایش طول عمر ابراز کرده است. آن مطلب را می‌توانید به عنوان مکمل این بحث بخوانید:
من از افزایش طول عمر انسان‌ها نگرانم
کدام کشور برای مردن مناسب‌تر است؟
#اقتصاد #تکنولوژی #سلامت #سبک زندگی #افزایش طول عمر
پاورمک | زندگی امروز ما موزهٔ فرزندان‌مان محسوب می‌شود
۲ فروردین, ۱۴۰۱ | تاریخ, تکنولوژیآنچه در تصویر زیر می‌بینید، یک نمونه پاورمک ۵۴۰ شرکت اپل است که در گوشهٔ یک کافه در شهر تهران قرار دارد. بعید نیست شما هم نمونهٔ این دستگاه یا دستگاه‌های هم‌نسل آن را در جاهای مختلف دیده باشید و یا حتی نمونه‌هایی از آن‌ها در انبارهای خانهٔ خودتان وجود داشته باشد.
این لپ‌تاپ در دههٔ نود میلادی معرفی شد و از جمله لپ‌تاپ‌های پیشتاز عصر خود بود.
استفاده از ترک‌پد (صفحهٔ لمسی برای هدایت نشانگر با کمک انگشت) و بلندگوی استریو (در دو سمت بالای صفحه نمایش) از جمله ویژگی‌هایی بود که در زمان خود یک ابداع جدی محسوب می‌شد.
شاید برایتان جالب باشد که حافظه RAM این دستگاه ۴ مگابایت (و نه گیگابایت) بوده و رزولوشن صفحهٔ نمایش آن ۶۴۰ در ۴۸۰ پیکسل بوده است.
این لپ‌تاپ پیشرفته به یک CPU با سرعت ۹۹ مگاهرتز (حدود ۰/۱ گیگاهرتز) و ۱۲۰ مگابایت هارد دیسک هم مجهز بوده است. بنابراین کسی که امروز از یک فلش‌مموری بسیار معمولی ۳۲ گیگابایتی استفاده می‌کند، بیش از ۲۵۰ برابر این ظرفیت را در جیب خود دارد.
به نظر می‌رسد در تمام طول تاریخ حضور انسان بر روی زمین، ما نخستین نسلی هستیم که می‌توانیم وسایلی را که زمانی در دست داشته‌ایم، در موزه‌ها ببینیم.
اگر دیدن اولین کامپیوترها و ابزارهای محاسباتی دیجیتال برایتان جذاب است، می‌توانید به مطلب موزه تاریخ کامپیوتر یا CHM در متمم سر بزنید و آن را بخوانید:
شبکه اجتماعی حقیقت | هیچ‌کس آن‌جا فعال نیست؛ حتی ترامپ!
۱۶ اسفند, ۱۴۰۰ | تکنولوژی, شبکه های اجتماعیترامپ از مدت‌ها قبل، وعده داده بود که شبکهٔ اجتماعی خودش را راه‌اندازی می‌کند. او که معتقد بود در شرایطی که طالبان در توییتر حضور دارند، نباید او از توییتر اخراج شود، اکنون به این امید است که ۹۰ میلیون فالوئر توییتر خود را در جایی دیگر، یعنی شبکه اجتماعی حقیقت (Truth) گرد هم آورد.
شبکه اجتماعی حقیقت که در هفتهٔ سوم ماه فوریهٔ ۲۰۲۲ کار خود را آغاز کرد، در دو هفتهٔ اول صرفاً برای کاربران اپل در آمریکا عرضه شد. هر چند باگ‌های فراوان باعث شد که بخش بزرگی از همین گروه هدف هم نتوانند از شبکه اجتماعی Truth استفاده کنند (+/+/+).
ظاهراً ترامپ – مانند سخنران‌هایی که تا مخاطب جمع نشود صحبت را آغاز نمی‌کنند – منتظر مانده تا فالوئرهای او زیاد شوند. او فقط یک بار پیامی نوشته و گفته «منتظر رئیس‌جمهور محبوب‌تان باشید.» اما پس از آن هیچ فعالیتی نداشته است.
برخی تحلیل‌گران معتقدند که همین رفتار، یکی از علت‌های رونق نگرفتن شبکه اجتماعی حقیقت است. شبکه‌ای که مشهورترین کاربر آن یعنی ترامپ، فعلاً فقط حدود ۱۴۰ هزار فالوئر دارد.
قطعاً تعداد کم کاربران Truth به عوامل متعددی بستگی دارد. اما باز هم نباید این درس را فراموش کنیم که اگر خودمان، کاربر فعال پلتفرم یا رسانهٔ خودمان نباشیم، نباید انتظار داشته باشیم دیگران رغبت جدی به آن نشان دهند. خصوصاً این‌که بسترهای جایگزینی هم وجود دارند و ما صرفاً با یک کپی ناقص روبه‌رو هستیم.
پلتفرمی شبیه توییتر
تقریباً تمام Truth از روی توییتر کپی شده است. تفاوت‌ها بسیار جزئی است. مثلاً کاربران به جای Retweet کردن حرف‌های یکدیگر، آن‌ها را Retruth می‌کنند.
ظاهراً لوگوی اپلیکیشن هم شبیه لوگوی شرکتی انگلیسی از آب درآمده است؛ شرکتی به نام Trailar که پنل‌های خورشیدی را روی کامیون‌ها نصب می‌کند. در سمت راست تصویر زیر، لوگوی شبکه اجتماعی حقیقت و در سمت چپ، لوگوی شرکت Trailar را مشاهده می‌کنید.
گفته می‌شود آن شرکت قصد دارد به زودی از اپلیکیشن حقیقت شکایت کند.
پریسکوپ چیست؟ | داستان ساخت پریسکوپ از جنگ جهانی اول تا گوشی‌های امروزی
۲۶ بهمن, ۱۴۰۰ | تکنولوژیاین روزها در مشخصات برخی از گوشی‌های هوشمند عبارت «مجهز به دوربین پریسکوپی» را می‌بینیم.
ممکن است از خودتان پرسیده باشید که پریسکوپ چیست و در چه مواردی استفاده می‌شود؟ حتی اگر هم کارکرد پریسکوپ را از دوران مدرسه به خاطر داشته باشید، ممکن است این سوال برایتان ایجاد شود که دوربین پریسکوپی در موبایل‌ها به چه کار می‌آید و چه خاصیتی دارد؟
پریسکوپ (Persicope) که آن را در فارسی به پیرابین (دستگاهی که پیرامون را می‌بیند) ترجمه کرده‌اند تقریباً ساختاری شبیه شکل زیر دارد:
پیرابین یا همان پریسکوپ در ساده‌ترین شکل آن از دو آینه با زاویهٔ ۴۵ درجه استفاده می‌کند و با انعکاس پرتوها ابزاری می‌سازد که به کمک آن می‌توان اشیائی را که در اتفاع متفاوتی از چشم قرار دارد مشاهده کرد.
اگر چه ظاهراً ابزارهایی با کارکرد پریسکوپ از قرن هفدهم وجود داشته‌اند، اما می‌گویند ساخت پریسکوپ و استفادهٔ گسترده از انواع پریسکوپ به جنگ جهانی اول باز می‌گردد. بروس واکر، نویسندهٔ کتاب طراحی سیستم‌های بصری، یک فصل از کتاب خود را صرفاً به پریسکوپ‌ها اختصاص داده است (+). اگر قصد تحقیق درباره پریسکوپ داشته باشید، این کتاب می‌تواند نقطهٔ شروع خوبی باشد.
او پس از شرح کاملی دربارهٔ این که پریسکوپ چگونه کار می‌کند، چنین گزارش می‌دهد که زیردریایی‌ها در جنگ جهانی اول استفاده‌کنندهٔ اصلی پریسکوپ‌ها بوده‌اند. پریسکوپ به نوعی چشم زیردریایی بوده و پریسکوپ‌ها به سربازان داخل زیردریایی کمک میکردهاند کشتی‌ها و آرایش نیروهای دشمن را در سطح آب ببینند. چنان‌که واکر نقل می‌کند، این پریسکوپ‌ها گاهی تا ۱۲ متر بالاتر از سطح چشم (محل استقرار سرباز در زیردریایی) را رصد میکردهاند.
اما ایدهٔ پریسکوپ در موبایل به چه کار می‌آید؟
کسانی که در سال‌های اخیر از موبایل استفاده می‌کنند، دو خواستهٔ متعارض دارند. آن‌ها از یک سو می‌خواهند موبایل‌ها نازک‌تر و کم‌حجم‌تر (و به تبع آن سبک‌تر) شوند.
از سوی دیگر مدام انتظار دارند دوربین‌های موبایل کیفیت بهتری داشته باشند و توانایی تفکیک نقاط و قدرت زوم اپتیکال آن‌ها بیشتر شود. برای این‌کار چاره‌ای نیست جز این‌که طول دوربین بیشتر شود (هم برای این‌که تعداد و فاصلهٔ لنزها بتواند بیشتر شود و هم برای این‌که فضای بیشتری برای حرکت اجزای دوربین وجود داشته باشد).
طراحی پریسکوپی توانسته به تأمین هم‌زمان این دو خواستهٔ متعارض کمک کند.
دوربین های پریسکوپی در موبایل‌های جدید بر خلاف موبایل‌های قدیمی در طول موبایل قرار گرفته‌اند و نه هم‌راستا با ضخامت آن. اما لنز در نهایت عمود بر جهت دوربین قرار می‌گیرد. بنابراین با ایده‌ای شبیه آينه پریسکوپ می‌توان مسیر نور و تصویر را ۹۰ درجه تغییر داد و تصویری را که لنز موبایل می‌بیند به سنسور دوربین رساند.
این نیاز جدید باعث شده که دوباره ما اصطلاح پریسکوپ را که سال‌ها به فراموشی سپرده شده بود، بشنویم و بخوانیم.
ساتیا نادلا مدیرعامل مایکروسافت نیمی از سهام خود را فروخت
۹ آذر, ۱۴۰۰ | اقتصاد, تکنولوژی, صنایع جهانبه گزارش وال استریت ژورنال، ساتیا نادلا مدیرعامل مایکروسافت نیمی از سهام خود را در این شرکت فروخت (+). نادلا که حدود یک میلیون و هفت‌صد هزار سهم شرکت مایکروسافت را در اختیار داشت، اکنون با فروش نزدیک به ۸۴۰ هزار سهم، حدود ۲۸۵ میلیون دلار به دست آورده که گفته می‌شود می‌خواهد با سرمایه‌گذاری آن در حوزه‌های دیگر، به سبد دارایی‌های خود تنوع دهد.
نادلا پیش از این هم در سال ۲۰۱۸ حدود ۳۰٪ از سهام خود در مایکروسافت را فروخته بود (+).
اگر چه فروش سهام و تنوع‌بخشی به دارایی‌ها تصمیمی کاملاً معقول و قابل‌درک است، اما معمولاً چنین تصمیمی از سوی مدیرعامل یک شرکت ممکن است چنین تفسیر شود که اعتماد او به آینده شرکتش کاهش یافته است. به همین علت، سخنگوی شرکت مایکروسافت مجبور شد بیانیه‌ای صادر کرده و اعلام کند که: «نادلا هم‌چنان به ادامهٔ مسیر موفقیت مایکروسافت متعهد است و سهم فعلی او بسیار بیشتر از حداقل سهمی است که بر اساس الزام هیئت مدیره باید در سبد دارایی‌های خود نگه دارد.»
سهام شرکت مایکروسافت طی پنج سال اخیر، رشد پیوسته‌ای را تجربه کرده است. البته برخی تحلیل‌گران حوزهٔ تکنولوژی معتقدند که رشد چشمگیر شرکت‌های تکنولوژی در دوران کرونا، دیگر به زودی تکرار نخواهد شد و هر کس بخواهد از سهامداری در این شرکت‌ها سود ببرد، منطقی است اکنون که کرونا رو به افول است، بخشی از سهام خود را بفروشد.
ساتیا در کتابی با عنوان Hit Refresh به زندگی خود در هند و نیز چالش‌های مدیریت مایکروسافت پرداخت است. کتابی که اگر چه در سایت آمازون به شدت مورد استقبال مخاطبان قرار گرفت، اما خوانندگان سخت‌گیرتر در گودریدز آن را تلاشی در راستای برندسازی برای نادلا تلقی کردند. این کتاب در فارسی به «از نو» ترجمه شده و معرفی آن را می‌توانید در متمم بخوانید:
کتاب از نوممنوعیت استخراج بیت کوین و سایر رمزارزها | دغدغهٔ اروپا چیست؟
۲۵ آبان, ۱۴۰۰ | اقتصاد, تکنولوژی, محیط زیستاتحادیه اروپا و به طور خاص سوئد، نگران هستند که استخراج بیت کوین و سایر رمزارزها مصرف انرژی آن‌ها را افزایش دهد و نتوانند به اهدافی که برای جلوگیری از تغییرات اقلیمی زمین در نظر گرفته‌اند برسند.
در تابستان ۲۰۱۹ حدود یک سوم کل بیت کوین جهان در چین استخراج می‌شد. اما پس از این‌که چین در سال ۲۰۲۱ کوشید استخراج رمزارزها را محدود کند، استخراج بیت کوین در جهان به صورت موقت ۳۸ درصد کاهش پیدا کرد.
۲۰ درصد از این کاهش ۳۸ درصدی پس از مدت کوتاهی دوباره جبران شد و می‌توان گفت احتمالاً چینی‌ها توانستند دستگاه‌های ماینر خود را به کشورهای دیگر (از جمله ایران و شمال اروپا) منتقل کنند.
اکنون سوئد اعلام کرده که فقط طی چهار ماه از سال ۲۰۲۱ مصرف انرژی برای استخراج بیت کوین در این کشور چندصد درصد افزایش پیدا کرده و برقی معادل ۲۰۰۰۰۰ خانهٔ مسکونی در این کشور برای استخراج بیت کوین مصرف می‌شود.
پس از محدودیت‌های چین، کشورهای شمال اروپا به خاطر در دسترس بودن منابع انرژی تجدیدپذیر به مقصد جذابی برای ماینرها تبدیل شده‌اند و دولت سوئد می‌کوشد اتحادیه اروپا را برای ممنوع کردن استخراج رمزارز قانع کند.
سوئد اعلام کرده که برق لازم برای استخراج فقط یک بیت کوین می‌تواند یک خودرو الکتریکی متوسط را حدود ۱۸۰۰۰۰۰ کیلومتر حرکت دهد و به عبارتی با این برق می‌توان ۴۴ مرتبه با خودرو دور کره زمین سفر کرد.
در نمودار زیر می‌توانید توزیع تقریبی مصرف انرژی را برای استخراج بیت کوین در جهان بر اساس گزارش دانشگاه کمبریج ببینید (+):
همان‌طور که می‌دانید ما در متمم بخشی را به معرفی پادکستهای انگلیسی اختصاص داده‌ایم. در یکی از این پادکست‌ها (با نام Sway) گفتگویی با بیل گیتس دربارهٔ دغدغه‌های زیست‌محیطی او انجام شده و مصاحبه‌کننده سوال جالبی پرسیده است: «چرا باید به حرف‌های یک میلیاردر جت‌سوار دربارهٔ تغییرات اقلیمی گوش داد؟»
شاید مرور آن گفتگو برای شما جالب باشد:
پادکست Sway و مصاحبه با بیل گیتسیو دات کام جایگزین گوگل نیست
۱۸ آبان, ۱۴۰۰ | تکنولوژیطی روزهای اخیر سرویس جستجوی you.com به صورت گسترده در رسانه‌های جهان تبلیغ می‌شود. این سرویس که افرادی از تیم Salesforce و نیز برنامه‌ویسانی از استنفورد از آن پشتیبانی می‌کند، قرار است نخستین موتور جستجوی جهان باشد که کدهای آن به شکل کامل در دسترس است و قرار است به شکل متن باز (Open Source) توسعه پیدا کند.
این اتفاق که پس از چند دهه، یک موتور جستجوی متن باز عرضه شود، اتفاق مهمی است. اما جمله‌ای که از رسانه‌ها خواسته‌اند برای You.com تیتر بزنند (موتور جستجوی جایگزین گوگل) قطعاً با واقعیت تطبیق ندارد.
این موتور جستجو بیش از این‌که یک موتور عمومی دانش-محور یا Knowledge-based باشد، یک سرویس جستجوی عمل-محور یا Action-based است. به عبارت دیگر برای خرید محصولات، مقایسه‌ی آن‌ها، جستجوی رستوران‌ها و فروشگاه‌ها و خرید اپلیکیشن‌ها و کارهایی از این جنس مفید خواهد بود و صرفاً «ممکن است» در همین زمینه‌ها به رقیبی برای گوگل تبدیل شود.
به خاطر داشته باشیم که بخشی از قدرت موتورهای جستجو، مجموعه داده‌ها (Data-set)یی است که در اختیار دارند و آن‌چه گوگل به عنوان رفتار کاربران طی دهه‌های گذشته جمع کرده، مزیت رقابتی بی‌بدیلی است که به سادگی جایگزینی برای آن پیدا نخواهد شد.
سایت you.com روی موبایل به سادگی باز می‌شود و می‌توانید شیوه‌ی جستجوی آن را بررسی کنید. اما اگر از مرورگر کروم روی دسکتاپ استفاده می‌کنید، باید حتماً Extension این سرویس را نصب کنید.
به نظر می‌رسد فعلاً کسب و کارهایی که علاقه به فعالیت آنلاین در فضای وب دارند، هم‌چنان تا سال‌ها باید گوگل را به عنوان بازیگر بلامنازع بپذیرند و سئو را بر معیارهایی که گوگل می‌پسندد و توصیه می‌کند انجام دهد. بنابراین پیشنهاد ما این است که گرفتار این تب‌ها نشوید و برای خواندن درسهای سئو در متمم وقت بگذارید:
کارمندهای آمازون، اپل و گوگل چقدر حقوق می‌گیرند؟
۹ آبان, ۱۴۰۰ | اقتصاد, تکنولوژی, صنایع جهاننشریهی Business Insider حقوق سالانه برخی از موقعیت‌های شغلی را در شرکت‌های بزرگ تکنولوژی دنیا اعلام کرد (+). شاید برخی از این اعداد برای شما جالب باشد:
- مهندسان طراحی نرم‌افزار در HP: حدود ۱۶۰ تا ۲۳۲ هزار دلار
- مهندسان واحد نرم‌افزار در شرکت DELL: بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ هزار دلار
- مهندسان، مشاوران و استراتژیست‌های دیجیتال در IBM: تا ۳۳۵ هزار دلار هم به عنوان پایه‌ی حقوق دیده شده
- مدیران واحدهای مهندسی در Intel: می‌تواند ۳۰۰ هزار دلار و بیشتر باشد
- مدیر فروش شرکت Microsoft: می‌تواند تا ۲۵۰ هزار دلار هم برسد
- کارشناس علم داده در Facebook: حدود ۱۳۰ تا ۱۵۰ هزار دلار
- مدیر مارکتینگ در Apple: از ۲۴۰ هزار دلار تا ۳۲۵ هزار دلار
- دیتا ساینتیست و بازاریاب و فروشنده در Amazon: چیزی حوالی ۱۸۵۰۰۰ دلار (پایه حقوق)
- مهندس نرم‌افزار در Google: از ۳۵۳ هزار دلار به بالا (مدیران ارشد دپارتمان‌ها تا ۶۵۰ هزار دلار)
اگر به فعالیت شرکت‌های بزرگ تکنولوژی دنیا علاقه‌مند هستید می‌توانید مطالب مربوط به شرکت آمازون را در سلسه درسهای داستان کسب و کار متمم بخوانید:
روزانه حدود چند ایمیل فرستاده می شود؟
۲۸ مهر, ۱۴۰۰ | تکنولوژی, سواد دیجیتالسایت Statista برآورد می‌کند که هم‌اکنون روزانه نزدیک به ۳۲۰ میلیارد عدد ایمیل در جهان ارسال می‌شود. این عدد سالانه حدوداً ۴٪ رشد می‌کند (+). نخستین ایمیل را شخصی به نام ری تاملینسون در سال ۱۹۷۱ ارسال کرد و عمر این ابزار اکنون به نیم قرن رسیده است.
ایمیل مارکتینگ | دیجیتال مارکتینگ
اگر فعالیت ایمیل مارکتینگ انجام می‌دهید، درس زیر را در متمم بخوانید:
چگونه خبرنامه موفق‌تری را داشته باشیم؟